รีวิวเชิงลึก: “Staying with the Trouble: Making Kin in the Chthulucene” โดย Donna Haraway (บทสำรวจแนวคิดการอยู่ร่วมกับปัญหาในโลกที่ไม่แน่นอน และการสร้างเครือข่ายชีวิตใหม่ที่ยั่งยืนผ่านแนวคิด Chthulucene)
บทนำ: การอยู่ร่วมกับปัญหาในยุคแห่งความไม่แน่นอน
“Staying with the Trouble” โดย Donna Haraway เป็นหนังสือที่มีอิทธิพลอย่างมากในแวดวง Posthumanism และ Environmental Philosophy หนังสือเล่มนี้มุ่งเน้นการสำรวจว่า มนุษย์ควรมีความสัมพันธ์กับโลกและสิ่งมีชีวิตอื่นๆ อย่างไร ในยุคที่โลกเผชิญวิกฤตสิ่งแวดล้อมและการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ
แทนที่จะหลีกหนีหรือมองหาวิธีแก้ปัญหาแบบรวดเร็ว Haraway เสนอว่า เราควร “อยู่กับปัญหา” (Staying with the Trouble) เพื่อค้นหาวิธีสร้างชีวิตร่วมกับสิ่งมีชีวิตอื่นๆ ในโลกที่ซับซ้อนและไม่แน่นอน เธอปฏิเสธแนวคิด Anthropocene และเสนอคำว่า Chthulucene แทน เพื่อเน้นย้ำว่า มนุษย์ไม่ใช่ศูนย์กลางของโลก แต่เป็นส่วนหนึ่งของเครือข่ายชีวิตที่เชื่อมโยงกันอย่างลึกซึ้ง
แก่นแนวคิดสำคัญของหนังสือ
1. Chthulucene: ยุคแห่งการอยู่ร่วมกันของสิ่งมีชีวิตต่างสายพันธุ์
- Haraway เสนอคำว่า Chthulucene ซึ่งเป็นยุคที่ สิ่งมีชีวิตต่างสายพันธุ์ต้องอยู่ร่วมกันในระบบนิเวศที่ซับซ้อน คำว่า Chthulucene มาจากคำว่า “Chthonic” หมายถึงสิ่งที่มาจากใต้พื้นโลกหรือสิ่งที่เชื่อมโยงกับธรรมชาติ
- เธออธิบายว่า Chthulucene เป็นยุคที่ เราต้องเลิกมองว่ามนุษย์อยู่เหนือสิ่งมีชีวิตอื่นๆ และเริ่มสร้างเครือข่ายความสัมพันธ์ที่ยั่งยืนระหว่างสิ่งมีชีวิตทุกชนิด
- ต่างจาก Anthropocene ที่มองว่าโลกถูกเปลี่ยนแปลงโดยมนุษย์เพียงฝ่ายเดียว
- Chthulucene เน้นความสำคัญของการ สร้างเครือข่ายชีวิตร่วมกัน (Sympoiesis) หรือการสร้างบางสิ่งร่วมกัน
2. Staying with the Trouble: การอยู่ร่วมกับปัญหาอย่างมีความหวัง
- Haraway เชื่อว่า ปัญหาสิ่งแวดล้อมและวิกฤตโลกไม่สามารถแก้ไขได้อย่างรวดเร็ว แต่เราต้องเรียนรู้ที่จะอยู่ร่วมกับปัญหาและสร้างทางออกที่ยั่งยืน
- แทนที่จะมองหา “วิธีแก้ปัญหามหัศจรรย์” หรือ การพึ่งพาเทคโนโลยี Haraway เสนอให้เรามองหาวิธีแก้ปัญหาที่เกิดจากการ ร่วมมือระหว่างมนุษย์กับสิ่งมีชีวิตอื่นๆ
- เธอเสนอว่า การอยู่ร่วมกับปัญหาไม่ได้หมายความว่าเรายอมแพ้ แต่หมายถึงการหาวิธีใหม่ในการอยู่รอดและเติบโตในโลกที่เต็มไปด้วยความไม่แน่นอน
3. การสร้างเครือข่ายชีวิตใหม่ผ่านแนวคิด “Making Kin”
- หนึ่งในแนวคิดสำคัญของหนังสือคือ “Making Kin” ซึ่งหมายถึงการ สร้างเครือข่ายความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งมีชีวิตต่างสายพันธุ์
- Haraway ชี้ว่า คำว่า “Kin” หรือครอบครัวไม่ควรจำกัดอยู่แค่ในสายเลือดของมนุษย์ แต่ควรขยายไปถึงสิ่งมีชีวิตอื่นๆ เช่น สัตว์ พืช และระบบนิเวศ
- การสร้างเครือข่ายชีวิตใหม่จะช่วยให้เรา มองเห็นคุณค่าของสิ่งมีชีวิตอื่นๆ และสร้างสังคมที่ยั่งยืนมากขึ้น
4. การเล่าเรื่องและจินตนาการเพื่อสร้างอนาคตใหม่
- Haraway เชื่อว่า การเล่าเรื่องและจินตนาการเป็นสิ่งสำคัญในการสร้างความเปลี่ยนแปลง
- เธอเสนอว่าเราควรเล่าเรื่องที่เชื่อมโยงมนุษย์กับสิ่งมีชีวิตอื่นๆ ในแบบที่ ส่งเสริมความเป็นธรรมและการอยู่ร่วมกันอย่างยั่งยืน
- ตัวอย่างในหนังสือคือ การเล่าเรื่องเกี่ยวกับการอยู่ร่วมกับสัตว์และพืช เพื่อกระตุ้นให้ผู้อ่านตระหนักถึงความสำคัญของการสร้างเครือข่ายชีวิตที่หลากหลาย
ประเด็นเชิงวิพากษ์และข้อถกเถียงที่เกิดจากหนังสือ
1. การปฏิเสธแนวคิด Anthropocene
- Haraway ปฏิเสธแนวคิด Anthropocene ซึ่งเป็นที่นิยมในแวดวงวิทยาศาสตร์สิ่งแวดล้อม โดยเธอมองว่าแนวคิดนี้เน้นให้ มนุษย์เป็นศูนย์กลางของการเปลี่ยนแปลงโลก ซึ่งเป็นแนวคิดที่ไม่เหมาะสม
- เธอเสนอว่า มนุษย์ไม่ได้ควบคุมโลกเพียงลำพัง แต่โลกถูกหล่อหลอมโดยสิ่งมีชีวิตต่างๆ ร่วมกัน
2. การตั้งคำถามต่อการพึ่งพาเทคโนโลยี
Haraway วิพากษ์แนวคิดที่ว่า เทคโนโลยีสามารถแก้ไขปัญหาสิ่งแวดล้อมได้ทั้งหมด เธอเสนอว่า การแก้ปัญหาต้องเกิดจากการเปลี่ยนแปลงความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติ ไม่ใช่แค่การใช้เทคโนโลยีเพื่อแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้า
คุณูปการของหนังสือเล่มนี้
1. สร้างความตระหนักถึงความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์และสิ่งมีชีวิตอื่นๆ หนังสือเล่มนี้ช่วยให้ผู้อ่าน ตระหนักว่ามนุษย์ไม่ได้อยู่แยกจากธรรมชาติ แต่เป็นส่วนหนึ่งของเครือข่ายชีวิตที่ซับซ้อน
2. เสนอแนวทางใหม่ในการเผชิญกับวิกฤตโลก Haraway เสนอว่า เราควรอยู่ร่วมกับปัญหา และมองหาวิธีการสร้างเครือข่ายความสัมพันธ์ที่ยั่งยืนกับสิ่งมีชีวิตอื่นๆ
3. เชื่อมโยงวิทยาศาสตร์กับจินตนาการเพื่อสร้างอนาคตใหม่ หนังสือเล่มนี้ ผสมผสานวิทยาศาสตร์และการเล่าเรื่อง เพื่อกระตุ้นให้ผู้อ่านจินตนาการถึงโลกที่ยั่งยืนและเป็นธรรมมากขึ้น
บทสรุป
- “Staying with the Trouble” เป็นหนังสือที่ กระตุ้นให้เรามองปัญหาสิ่งแวดล้อมและวิกฤตโลกในมุมมองใหม่ โดยเน้นการ สร้างความสัมพันธ์ที่ยั่งยืนระหว่างมนุษย์และสิ่งมีชีวิตอื่นๆ ผ่านแนวคิด Chthulucene
- Haraway เรียกร้องให้เราหยุดมองว่ามนุษย์เป็นศูนย์กลางของโลก และเริ่มสร้าง เครือข่ายชีวิตร่วมกับสิ่งมีชีวิตอื่นๆ เพื่อให้โลกใบนี้ยังคงอยู่รอดได้อย่างยั่งยืนในอนาคต