ในเดือนตุลาคม 2024 รัฐบาลเดนมาร์กประกาศ “แผนอาหารจากพืช” ขนาดใหญ่ เพื่อเพิ่มการผลิตและการบริโภคอาหารที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม พร้อมอัดงบสนับสนุนทั้งภาครัฐ เอกชน และงานวิจัย พัฒนา ครอบคลุมตั้งแต่ร้านอาหารในศูนย์ราชการ โรงเรียน ภาคการส่งออก การผลิตและแปรรูป ไปจนถึงวัตถุดิบเกษตร ถือเป็นประเทศแรกในยุโรปที่เดินหน้าเรื่องนี้อย่างจริงจัง
ความท้าทาย: จากประเทศปศุสัตว์สู่ประเทศโปรตีนพืช
เดนมาร์กมีประชากรเพียง 6 ล้านคน แต่เลี้ยงหมูถึง 30 ล้านตัว และมีวัวอีกมหาศาล ทำให้ภาคปศุสัตว์ปล่อยก๊าซเรือนกระจกถึง 25% ของประเทศ การลดเนื้อสัตว์จึงเป็นเรื่องจำเป็นต่อการลดโลกร้อน แต่ก็เป็นเรื่องอ่อนไหว เพราะปศุสัตว์เป็นทั้งเศรษฐกิจหลักและอัตลักษณ์ของคนเดนมาร์ก ดังนั้น แทนที่จะประกาศ “ลดเนื้อสัตว์” แบบตรง ๆ ซึ่งเสี่ยงสร้างแรงต้าน รัฐบาลและภาคีเลือกเปลี่ยนการสื่อสารเป็นการ “พูดถึงสิ่งที่อยากเพิ่ม” เช่น โอกาสธุรกิจจากโปรตีนพืช มากกว่าพูดถึงสิ่งที่อยากให้ลด
ชวนชาวนามาร่วมเป็นพันธมิตร
หนึ่งในกุญแจสำคัญคือการดึงชาวนาเข้ามามีส่วนร่วมตั้งแต่ต้น โดยมูลนิธิ Vegetarian Society of Denmark จัดกิจกรรมสร้างความสัมพันธ์กับผู้ผลิตอาหาร และในปี 2021 ก็ได้รับเชิญจากสภาเกษตรและอาหารเดนมาร์กให้ช่วยร่างกลยุทธ์เปลี่ยนผ่านโปรตีนสัตว์สู่โปรตีนพืช ทำให้เกษตรกรรู้สึกว่าไม่ได้ถูกผลักออกจากวงจรเศรษฐกิจ
งบสนับสนุนมหาศาล
รัฐบาลจัดสรรงบประมาณ 170 ล้านยูโรต่อปี เพื่อผลักดันอุตสาหกรรมนี้ตั้งแต่ต้นน้ำถึงปลายน้ำ เช่น สนับสนุนให้โรงเรียนและศูนย์ราชการเสิร์ฟอาหารจากพืช, ให้ทุนพัฒนาหลักสูตรทำอาหารมังสวิรัติในวิทยาลัย, สนับสนุนร้านอาหารให้ปรับเมนูพืชให้น่ากินและวางในตำแหน่งเด่น และอุดหนุนงานวิจัยเพื่อทำให้เนื้อสัตว์เทียมมีรสชาติและสัมผัสใกล้เคียงของจริง นอกจากนี้ยังมีทุนฝึกอบรมลูกหลานชาวนาให้เป็นเชฟมังสวิรัติ เพื่อทำให้อาหารจากพืชกลายเป็นเรื่องปกติในชีวิตประจำวัน
เดินไปพร้อมกัน ไม่สร้างศัตรู
แผนนี้หลีกเลี่ยงการตั้งเป้าลดจำนวนปศุสัตว์แบบตายตัว และไม่ใช้คำที่อาจสร้างการแบ่งขั้ว เช่น “มังสวิรัติ” หรือ “วีแกน” เป้าหมายคือให้ภาคโปรตีนพืชและภาคปศุสัตว์พัฒนาไปพร้อมกัน เพื่อไม่ให้เกิดความรู้สึกว่าฝ่ายหนึ่งต้องเสียสละเพื่ออีกฝ่าย
มองระยะยาว
เดนมาร์กรู้ว่าการเปลี่ยนพฤติกรรมการกินต้องใช้เวลา อาหารออร์แกนิกส์เองก็ใช้เวลากว่า 30 ปี กว่าจะครองตลาดได้ 12% ดังนั้นการเปลี่ยนผ่านสู่โปรตีนพืชก็ต้องเดินอย่างรอบคอบ เพื่อไม่ให้เกิดปัญหาผลิตเกินแต่ไม่มีตลาดรองรับ
ค่อยเป็นค่อยไป แต่มั่นคง
แม้จะยังมีแรงต้านและข้อจำกัด แต่อุตสาหกรรมโปรตีนพืชของเดนมาร์กกำลังเติบโต โดยมีภาครัฐ ภาคธุรกิจ และเกษตรกรร่วมมือกัน จุดแข็งของโมเดลนี้คือการมองการเปลี่ยนแปลงเป็น “โอกาส” ไม่ใช่ “ข้อจำกัด” และใช้การสื่อสารเชิงบวกเพื่อลดความขัดแย้ง
“เพราะในเดนมาร์ก อาหารจากพืชไม่ใช่แค่เมนูบนโต๊ะ แต่เป็นหนึ่งในกุญแจสำคัญของการต่อสู้กับโลกร้อน”
แหล่งอ้างอิง:
Danish Ministry of Food, Agriculture and Fisheries. (2024). Danish Action Plan for Plant-based Foods. https://en.fvm.dk/…/Danish-Action-Plan-for-Plant-based…
The Guardian. (31 Jan 2025). More carrot, less stick: how meat-loving Danes were sold a plant-led world first. https://www.theguardian.com/…/more-carrot-less-stick…