ผู้เขียน: Eduardo Kohn
ปีที่ตีพิมพ์: 2013
แนวคิดหลักของหนังสือ
“How Forests Think” เป็นผลงานที่ทรงอิทธิพลในวงการมานุษยวิทยาภววิทยา (Ontological Anthropology) โดย Eduardo Kohn นำเสนอแนวคิดที่ท้าทายมุมมองแบบเดิมเกี่ยวกับความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติ หนังสือเล่มนี้ตั้งคำถามว่า “ป่าคิดได้หรือไม่?” และขยายขอบเขตของมานุษยวิทยาให้ครอบคลุมสิ่งมีชีวิตอื่นๆ ที่ไม่ใช่มนุษย์
Kohn เสนอว่า การคิด ไม่ได้จำกัดเฉพาะมนุษย์ แต่สิ่งมีชีวิตอื่นๆ เช่น สัตว์ ต้นไม้ และป่า ก็มีวิธีการสื่อสารและการรับรู้ที่สามารถตีความได้ว่าเป็นรูปแบบหนึ่งของการคิดเช่นกัน
แนวคิดสำคัญที่หนังสือเล่มนี้นำเสนอ
1. Multinaturalism (พหุนิยมทางธรรมชาติ)
Kohn ชี้ให้เห็นว่าโลกนี้ไม่ได้มี “ธรรมชาติหนึ่งเดียว” แต่มี “ธรรมชาติหลายแบบ” ซึ่งสิ่งมีชีวิตแต่ละชนิดรับรู้และประสบกับโลกในแบบของตนเอง แนวคิดนี้แตกต่างจาก “Multiculturalism” ที่มองว่ามีวัฒนธรรมหลากหลายแต่มีธรรมชาติเดียว
2. Semiosis (การสื่อความหมาย)
Kohn ใช้แนวคิดทางภาษาศาสตร์ของ Charles Peirce เพื่ออธิบายว่า การสื่อความหมาย ไม่ได้เกิดขึ้นเฉพาะในมนุษย์ แต่ยังเกิดขึ้นในสิ่งมีชีวิตอื่นๆ เช่น สัตว์ที่ตอบสนองต่อสิ่งแวดล้อม และต้นไม้ที่เติบโตในลักษณะที่ปรับตัวให้เข้ากับระบบนิเวศ
3. Beyond the Human (ข้ามขอบเขตของมนุษย์)
Kohn เชิญชวนให้เรามองโลกจากมุมมองของสิ่งมีชีวิตอื่นๆ เพื่อทำความเข้าใจว่าสิ่งเหล่านั้นรับรู้และสื่อสารอย่างไร ตัวอย่างเช่น การศึกษาพฤติกรรมของสัตว์ในป่าอเมซอน และการตีความว่าสัตว์เหล่านั้นมีความคิดหรือไม่
ตัวอย่างกรณีศึกษาในหนังสือ
Kohn ใช้เวลาหลายปีในการศึกษากลุ่มชนพื้นเมือง Runa ในป่าอเมซอน ประเทศเอกวาดอร์ โดยเขาสังเกตว่าสิ่งมีชีวิตในป่า เช่น เสือจากัวร์ มีบทบาทสำคัญในระบบความเชื่อและการดำรงชีวิตของคนในชุมชน
ตัวอย่างที่น่าสนใจคือ การที่ชาว Runa มองว่าเสือจากัวร์ไม่ได้เป็นเพียงสัตว์นักล่า แต่เป็นสิ่งมีชีวิตที่มี “จิต” และสามารถรับรู้และสื่อสารในรูปแบบของตัวเอง
ประเด็นที่น่าสนใจในหนังสือ
1. การท้าทายขอบเขตของมานุษยวิทยาแบบดั้งเดิม
หนังสือเล่มนี้ชี้ให้เห็นว่า มานุษยวิทยาไม่ควรจำกัดอยู่แค่การศึกษาเฉพาะมนุษย์ แต่ควรเปิดกว้างไปสู่สิ่งมีชีวิตอื่นๆ ที่อยู่ร่วมกับมนุษย์ในระบบนิเวศ
2. มุมมองเชิงนิเวศที่หลากหลาย
Kohn เสนอว่าการอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพไม่ควรเป็นเพียงเรื่องของการรักษาธรรมชาติ แต่ควรเป็นเรื่องของการทำความเข้าใจว่า สิ่งมีชีวิตทุกชนิดมีบทบาทในการสร้างและรักษาระบบนิเวศ
3. Ethics and Coexistence (จริยธรรมและการอยู่ร่วมกัน)
หนังสือเล่มนี้กระตุ้นให้ผู้อ่านตั้งคำถามเกี่ยวกับ จริยธรรมในการอยู่ร่วมกับสิ่งมีชีวิตอื่นๆ และการตัดสินใจเกี่ยวกับการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม
จุดเด่นของหนังสือ
- เป็นงานวิจัยเชิงลึกที่ผสมผสานแนวคิดทางมานุษยวิทยาและปรัชญา
- ท้าทายมุมมองดั้งเดิมเกี่ยวกับความคิด ความรู้ และความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติ
- เปิดโอกาสให้ผู้อ่านมองเห็นโลกในมุมมองที่แตกต่าง
- จุดที่อาจเป็นความท้าทายสำหรับผู้อ่าน
- หนังสือมีเนื้อหาที่ค่อนข้างซับซ้อน โดยเฉพาะในส่วนที่เกี่ยวข้องกับทฤษฎีทางภาษาศาสตร์และปรัชญา
- การนำเสนอแนวคิด Multinaturalism อาจขัดแย้งกับมุมมองทางวิทยาศาสตร์กระแสหลัก
บทสรุป
“How Forests Think” เป็นหนังสือที่ท้าทายกรอบความคิดเดิมเกี่ยวกับมนุษย์และธรรมชาติ โดย Eduardo Kohn เสนอให้มองโลกผ่านมุมมองของสิ่งมีชีวิตอื่นๆ เพื่อทำความเข้าใจว่า “ป่าก็มีความคิด” เช่นเดียวกับมนุษย์
หนังสือเล่มนี้เหมาะสำหรับผู้ที่สนใจในสาขามานุษยวิทยา ปรัชญา และสิ่งแวดล้อม รวมถึงผู้ที่ต้องการทบทวนมุมมองของตนเองเกี่ยวกับความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติในยุคที่มนุษย์มีบทบาทสำคัญต่อระบบนิเวศของโลก