เกรตา ทุนเบิร์ก (Greta Thunberg) เริ่มเป็นที่รู้จักในฐานะนักเคลื่อนไหวด้านสภาพภูมิอากาศผู้ผลักดันขบวนการ Fridays for Future แต่การเดินทางของเธอมิได้หยุดอยู่ที่การต่อสู้เพื่อลดการปล่อยคาร์บอนหรือปกป้องธรรมชาติเท่านั้น เพราะในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา เสียงของเธอได้ก้าวข้ามสู่เวทีสิทธิมนุษยชน โดยเฉพาะการยืนหยัดเคียงข้างชาวปาเลสไตน์ในกาซา การเปลี่ยนผ่านนี้สะท้อนให้เห็นว่าการต่อสู้เพื่อสิ่งแวดล้อมและการต่อสู้เพื่อสิทธิมนุษยชนต่างคือสมรภูมิเดียวกัน
1. ไม่มีความยุติธรรมด้านสภาพภูมิอากาศ หากปราศจากสิทธิมนุษยชน
- เกรตากล่าวไว้อย่างชัดเจนว่า “สำหรับฉัน ไม่มีทางที่จะแยกสองเรื่องนี้ออกจากกันได้ เราไม่อาจมีความยุติธรรมด้านสภาพภูมิอากาศโดยไม่มีความยุติธรรมทางสังคม”【Democracy Now, 2025】
- เธอมองว่าวิกฤตสิ่งแวดล้อมไม่ใช่เพียงเรื่องปริมาณก๊าซเรือนกระจกหรือโลกร้อน แต่เป็นผลลัพธ์จากโครงสร้างการเมือง เศรษฐกิจ และอำนาจที่กดทับผู้คน โดยเฉพาะประชาชนที่เปราะบางที่สุด
- ในกาซา การปิดล้อมที่ทำให้ผู้คนนับล้านขาดน้ำ อาหาร และพลังงาน คือ “ความไม่เป็นธรรมเชิงสิ่งแวดล้อม” ที่ผูกโยงกับสิทธิมนุษยชนอย่างลึกซึ้ง
2. ความทุกข์ที่มีรากเดียวกัน เกรตาย้ำว่า ไม่ว่าเหตุแห่งความทุกข์จะมาจากก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ ระเบิด หรือการกดขี่โดยรัฐ มันก็คือความรุนแรงที่ต้องต่อต้าน:
“ไม่ว่าจะเป็นสาเหตุใดก็ตามที่ทำให้เกิดความทุกข์ ไม่ว่าจะเป็นคาร์บอนไดออกไซด์ ระเบิด การกดขี่ของรัฐ หรือรูปแบบอื่น ๆ ของความรุนแรง เราต้องลุกขึ้นต่อต้านแหล่งที่มาของความทุกข์นั้น”【Democracy Now, 2025】
นี่คือการมองปัญหาในเชิงโครงสร้าง ที่ทำให้การเคลื่อนไหวด้านสิ่งแวดล้อมไม่อาจตัดขาดจากการต่อสู้ด้านสิทธิมนุษยชนได้เลย
3. การเป็นนักเคลื่อนไหวด้านสภาพภูมิอากาศ ไม่ได้หมายถึงแค่การปกป้องต้นไม้ เกรตาอธิบายว่า เธอไม่ใช่นักเคลื่อนไหวเพียงเพราะต้องการปกป้องต้นไม้หรือป่าไม้ แต่เพราะเธอห่วงใยทั้งมนุษย์และโลก
“ฉันเป็นนักเคลื่อนไหวด้านสภาพภูมิอากาศ เพราะฉันห่วงใยความเป็นอยู่ที่ดีของทั้งมนุษย์และโลก และทั้งสองสิ่งนี้เชื่อมโยงกันอย่างแนบแน่น”【Worldcrunch, 2025】
ประเด็นนี้ตอกย้ำว่า การเคลื่อนไหวด้านสภาพภูมิอากาศคือการต่อสู้เพื่อศักดิ์ศรีมนุษย์พอ ๆ กับการต่อสู้เพื่อโลกธรรมชาติ
4. จาก Fridays for Future ถึงกาซา ในปี 2023 เกรตาและกลุ่ม Fridays for Future Sweden เขียนคอลัมน์ใน The Guardian ว่า
“พวกเราจะไม่หยุดพูดถึงความทุกข์ของกาซา – ไม่มีความยุติธรรมด้านสภาพภูมิอากาศ หากปราศจากสิทธิมนุษยชน”【The Guardian, 2023】
นี่ไม่เพียงสะท้อนการเมืองในระดับโลก แต่ยังขีดเส้นใต้ว่า “สิทธิมนุษยชน” เป็นหัวใจเดียวกับ climate justice
5. กาซา สมรภูมิของ Climate Justice
การที่เกรตาเข้าร่วม Global Sumud Flotilla เพื่อฝ่าการปิดล้อมกาซาในปี 2025 คือการทำให้แนวคิดของเธอเป็นจริง ไม่ใช่เพียงสัญลักษณ์ แต่คือการปฏิบัติการที่แสดงว่าโลกและมนุษย์ไม่อาจถูกแยกออกจากกัน
6. เสียงสะท้อนจากนักคิดร่วมยุค Naomi Klein และ Arundhati Roy แนวคิดของเกรตาไม่ได้เกิดขึ้นลอย ๆ แต่สอดคล้องกับกระแสความคิดของนักเคลื่อนไหวระดับโลกหลายคน
- Naomi Klein ผู้เขียน This Changes Everything และ On Fire มองว่าวิกฤตสภาพภูมิอากาศคือผลผลิตของระบบทุนนิยมที่ขับเคลื่อนด้วยการแสวงหากำไรโดยไม่คำนึงถึงชีวิตผู้คน เธอชี้ว่า “การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศไม่ใช่แค่เรื่องคาร์บอน แต่คือเรื่องของทุนนิยม” ดังนั้น การต่อสู้เพื่อสิ่งแวดล้อมจึงต้องเป็นการต่อสู้เพื่อความยุติธรรมทางเศรษฐกิจและการเมืองด้วย แนวคิดนี้สอดคล้องกับเกรตาที่เห็นว่า การเพิกเฉยต่อสิทธิมนุษยชน เช่น ในกาซา คือการทำให้ climate justice ว่างเปล่า
- Arundhati Roy นักเขียนและนักเคลื่อนไหวชาวอินเดีย เคยกล่าวว่า “ไม่มีสิ่งที่เรียกว่าคนไร้เสียง มีแต่คนที่ถูกทำให้เงียบเสียง หรือคนที่ผู้มีอำนาจไม่อยากได้ยิน” เธอเน้นการฟังเสียงของผู้ถูกกดขี่ ทั้งในเรื่องการพัฒนาเขื่อน การขับไล่ชุมชน และสงคราม มุมมองนี้ใกล้เคียงกับเกรตาที่พยายามใช้เวทีของตนเพื่อส่งเสียงแทนผู้ที่ถูกทำให้เงียบ เช่น ชาวปาเลสไตน์ในกาซา
- ทั้ง Klein และ Roy ต่างสะท้อนจุดร่วมเดียวกันกับเกรตา: วิกฤตสิ่งแวดล้อมไม่สามารถแก้ไขได้ หากละเลยวิกฤตสิทธิมนุษยชนและความเป็นธรรมทางสังคม
- เกรตา ทุนเบิร์ก แสดงให้เห็นว่า climate justice ไม่ได้เป็นเพียงประเด็นเชิงเทคนิคหรือสิ่งแวดล้อม แต่คือการต่อสู้เพื่อสิทธิมนุษยชน ศักดิ์ศรี และความยุติธรรมเชิงโครงสร้าง เมื่อเธอยืนหยัดกับกาซา เธอกำลังสื่อสารว่า วิกฤตที่มนุษย์เผชิญ ไม่ว่าจะเป็นโลกร้อนหรือการปิดล้อมทางการเมือง ล้วนเป็นการต่อสู้สมรภูมิเดียวกัน: สมรภูมิเพื่อโลกและเพื่อผู้คน
อ้างอิง
Democracy Now. (2025, June 4). Greta Thunberg on Gaza aid flotilla: “We cannot have climate justice without social justice.” Link
Worldcrunch. (2025, June). Greta Thunberg: Climate justice is social justice. Link
The Guardian. (2023, Dec). Fridays for Future Sweden: We won’t stop speaking out about Gaza’s suffering – there is no climate justice without human rights.
Omni. (2025). Thunberg seglar till Gaza igen: “Borde inte behövas” Link
Omni. (2025). Thunberg: Står inte bakom Hamas mord på civila Link
Klein, N. (2014). This Changes Everything: Capitalism vs. the Climate. Simon & Schuster.
Roy, A. (2004). An Ordinary Person’s Guide to Empire. Penguin.