วันนี้ แผ่นดินไหวที่เกิดขึ้นตามแนวชายแดนระหว่าง เมียนมาร์และไทย ส่งผลกระทบต่อพื้นที่กว้าง ตั้งแต่ภาคเหนือจนถึงกรุงเทพฯ ทำให้ผู้คนรู้สึกถึงแรงสั่นสะเทือนอย่างชัดเจน เหตุการณ์เช่นนี้ทำให้เกิดคำถามสำคัญขึ้น—มีความเชื่อมโยงระหว่างแผ่นดินไหวกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศหรือไม่
แม้ว่าโดยหลักการแล้ว แผ่นดินไหวและการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศจะเป็นปรากฏการณ์ที่เกิดจากกระบวนการทางธรรมชาติที่แตกต่างกัน แต่การศึกษาล่าสุดเริ่มชี้ให้เห็นถึงความสัมพันธ์ทางอ้อมระหว่างสองปรากฏการณ์นี้ ซึ่งอาจมีผลต่อความถี่และความรุนแรงของแผ่นดินไหวในบางพื้นที่
ผลจากการเคลื่อนตัวของแผ่นเปลือกโลก
แผ่นดินไหวเกิดขึ้นเมื่อพลังงานที่สะสมอยู่ตามแนว รอยเลื่อน (fault lines) ถูกปลดปล่อยออกมาอย่างกะทันหัน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในพื้นที่ที่แผ่นเปลือกโลกเคลื่อนตัวหรือชนกัน พื้นที่บริเวณชายแดนเมียนมาร์-ไทยอยู่ในแนวรอยเลื่อนสำคัญอย่าง รอยเลื่อนสะแกง (Sagaing Fault) ซึ่งเป็นรอยเลื่อนแบบแปซิฟิกที่เคลื่อนตัวระหว่าง แผ่นอินโด-ออสเตรเลียและแผ่นยูเรเชีย ที่มีศักยภาพในการปลดปล่อยพลังงานแผ่นดินไหวสูง โดยเหตุการณ์ล่าสุดเป็นผลโดยตรงจากกระบวนการเหล่านี้ ซึ่งเป็นปรากฏการณ์ทางธรณีวิทยาที่เกิดขึ้นเป็นปกติในภูมิภาค
การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ผลกระทบต่อความเครียดในเปลือกโลก
แม้ว่าแผ่นดินไหวส่วนใหญ่จะเกิดจากการเคลื่อนตัวของแผ่นเปลือกโลก แต่การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ (climate change) ก็สามารถมีผลทางอ้อมต่อแรงเครียดในเปลือกโลกและกระตุ้นให้เกิดแผ่นดินไหวได้ในบางกรณีดังนี้ โดยมีกลไกหลัก:
1. การละลายของธารน้ำแข็งและการปรับสมดุลของเปลือกโลก (Isostatic Rebound)
- ธารน้ำแข็งและแผ่นน้ำแข็งขนาดใหญ่ในกรีนแลนด์และแอนตาร์กติกากำลังละลายอย่างรวดเร็วเนื่องจากภาวะโลกร้อน
- เมื่อน้ำแข็งละลาย ปริมาณน้ำจำนวนมหาศาลที่ถูกปลดปล่อยออกไปจะลดน้ำหนักที่กดทับเปลือกโลก ทำให้เปลือกโลกใต้พื้นผิวน้ำแข็งเกิดการปรับตัวหรือเด้งกลับ (isostatic rebound) ซึ่งสามารถปลดปล่อยแรงเครียดสะสมในบริเวณนั้น และนำไปสู่แผ่นดินไหวในบางพื้นที่
- ตัวอย่างเช่น แผ่นดินไหวในอลาสก้า เมื่อปี 2018 นักวิจัยชี้ว่าอาจมีส่วนเกี่ยวข้องกับการเปลี่ยนแปลงความดันของเปลือกโลกจากการละลายของน้ำแข็งในบริเวณขั้วโลกเหนือ
2. การเพิ่มขึ้นของระดับน้ำทะเลและแรงกดดันใต้เปลือกโลก
- การละลายของน้ำแข็งและการเพิ่มขึ้นของอุณหภูมิโลกส่งผลให้ระดับน้ำทะเลสูงขึ้น ซึ่งสามารถเปลี่ยนแปลงแรงกดดันบนเปลือกโลกใต้มหาสมุทร
- เมื่อแรงกดดันใต้ทะเลเปลี่ยนไป อาจทำให้เกิดการเคลื่อนตัวตามแนวรอยเลื่อนใต้ทะเลลึกและกระตุ้นให้เกิดแผ่นดินไหวในบางพื้นที่ เช่น บริเวณ วงแหวนไฟแปซิฟิก (Pacific Ring of Fire) ที่มีการเคลื่อนตัวของแผ่นเปลือกโลกอย่างต่อเนื่อง
3. การเปลี่ยนแปลงปริมาณน้ำใต้ดินและอ่างเก็บน้ำ
- การจัดการน้ำในอ่างเก็บน้ำขนาดใหญ่หรือการสูบและอัดของเหลวลงใต้ดิน เช่น การฉีดของเสียจากกระบวนการ fracking หรือการเก็บกักคาร์บอนไดออกไซด์ (carbon sequestration) อาจเปลี่ยนแปลงความเครียดในเปลือกโลกและกระตุ้นแผ่นดินไหวได้
- ตัวอย่างที่ชัดเจนคือแผ่นดินไหวในบริเวณ เสฉวน ประเทศจีน ในปี 2008 ซึ่งนักวิทยาศาสตร์หลายคนเชื่อว่าการกักเก็บน้ำปริมาณมหาศาลในอ่างเก็บน้ำ Zipingpu ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงความเครียดในรอยเลื่อนที่อยู่ใกล้เคียง
กรณีแผ่นดินไหวชายแดนเมียนมาร์-ไทย: ผลจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศหรือไม่?
- สำหรับเหตุการณ์แผ่นดินไหวที่เกิดขึ้นล่าสุดบริเวณชายแดนเมียนมาร์-ไทย แม้ว่าสาเหตุหลักยังคงเป็นการเคลื่อนตัวของแผ่นเปลือกโลกตามแนวรอยเลื่อนสะแกง (Sagaing Fault) ซึ่งเป็นกระบวนการทางธรณีวิทยาตามปกติ แต่ก็ไม่สามารถตัดประเด็น ผลกระทบทางอ้อมจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ได้อย่างสิ้นเชิง โดยเฉพาะหากพิจารณาถึง:
- การเปลี่ยนแปลงของปริมาณน้ำในภูมิภาค: ฝนตกหนักและปริมาณน้ำใต้ดินที่เพิ่มขึ้นหรือเปลี่ยนแปลงจากสภาพอากาศที่แปรปรวน อาจมีผลต่อการกระจายแรงเครียดในเปลือกโลก
- การเปลี่ยนแปลงของแรงกดบนเปลือกโลก: แม้ว่าจะไม่มีหลักฐานที่ชัดเจนเกี่ยวกับการละลายของน้ำแข็งที่ส่งผลกระทบต่อรอยเลื่อนในภูมิภาคนี้ แต่ความเปลี่ยนแปลงของระบบไฮโดรลิกในภูมิภาคที่มีความเครียดเปลือกโลกสูง อาจเร่งให้เกิดการเคลื่อนตัวของรอยเลื่อนได้
สรุป: การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศอาจไม่ใช่ต้นเหตุหลัก แต่มีผลกระทบทางอ้อมต่อแผ่นดินไหว
ในปัจจุบัน หลักฐานยังไม่เพียงพอที่จะสรุปได้ว่าการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศเป็นสาเหตุโดยตรงของแผ่นดินไหว แต่มีข้อบ่งชี้ทางวิทยาศาสตร์ที่แสดงให้เห็นว่า การเปลี่ยนแปลงของระบบนิเวศและน้ำหนักบนเปลือกโลกจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศสามารถเปลี่ยนแปลงแรงเครียดในเปลือกโลก และอาจกระตุ้นให้เกิดแผ่นดินไหวในบางกรณีได้ ดังนั้น แม้ว่าเหตุการณ์แผ่นดินไหวบริเวณชายแดนเมียนมาร์-ไทยครั้งนี้จะมีสาเหตุหลักจากการเคลื่อนตัวของแผ่นเปลือกโลก แต่ในระยะยาว การเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศอาจเพิ่มความเสี่ยงให้เกิดแผ่นดินไหวในบางพื้นที่ได้
แหล่งข้อมูลอ้างอิง:
1. Freed, A. M., & Bürgmann, R. (2004). Global climate change and earthquake activity: Is there a link? Earth and Planetary Science Letters.
2. Koppes, M., & Montgomery, D. R. (2009). The impact of glacial retreat on erosion rates and earthquake activity. Nature Geoscience.
3. Bettinelli, P., Avouac, J. P., & Flouzat, M. (2008). Seasonal variations of seismicity and groundwater level changes in the Himalayas. Nature.
Cr ภาพ: ฐานเศรษฐกิจ