นวัตกรรมปรับตัวสภาพภูมิอากาศจากผู้เชี่ยวชาญมีมากมาย แต่มักไม่ได้เข้าใจนิเวศและชุมชน
ยามที่ภาวะโลกร้อนกระทบต่อวิถีการเกษตร การดำรงชีพชุมชนมาไม่ต่ำกว่าสิบปี แต่ไม่เคยมีหน่วยงานรัฐสนใจ มุ่งแต่พืชเศรษฐกิจหลัก
แต่ชาวบ้านที่ตำบลชุมโค ปะทิว ชุมพร มีข้าวไม่พอกิน นาข้าวถูกเปลี่ยนเป็นสวนปาล์ม สวนทุเรียน ทั้ง ๆ ที่เจอกับความร้อนแรง ขาดแคลนน้ำ พืชพรรณล้มตาย หรือบางครั้งก็เจอน้ำท่วมเสียหายอย่างไม่รู้ตัว
ในภาวะยากไร้ ไร้ทางไป ยังมีนักวิชาการคนเล็ก ๆ แต่มีใจและทำงานที่ยิ่งใหญ่ อาจารย์ร่วมจิตร นกเขา ภาควิชาเทคโนโลยีเกษตร สจล.ชุมพร ไปค้นหาตามเก็บพันธุ์ข้าวไร่ที่เคยมีอยู่ในนิเวศแถบนี้ แต่เลือนหายไปจากเกษตรแผนใหม่ ให้กลับมาสู่มือของชาวนาชาวไร่อีกครั้ง
เพราะข้าวไร่คือธัญญาหารที่ธรรมชาติประทาน ทนร้อนแล้ง ไม่ต้องพึ่งน้ำ ปุ๋ย เครื่องจักร เป็นข้าวของคนจน แต่มีคุณค่าโภชนาการสูง ให้ผลผลิตมาก จะปลูกกลางแจ้งก็ได้ ปลูกแซมในสวนปาล์ม ยางก็ได้ ปรับตัวได้ไม่หยุดนิ่ง ยิ่งในยามที่โลกรวน พืชที่ปรับตัวไม่ได้ ต้องการปัจจัยที่แน่นอน ใช้ทรัพยากรมาก จะเปราะบางมากทั้งพืชและคนปลูก
อาจารย์ร่วมจิตรได้เห็นคุณค่าข้าวไร่ว่าคือคำตอบในสถานการณ์ที่ต้องการความยืดหยุ่น พึ่งตนเอง และใช้ธรรมชาติเป็นที่ตั้ง จึงได้สะสมคัดเลือกมาไม่ต่ำกว่า 30 สายพันธุ์จากทุกสารทิศ และคัดพันธุ์ให้เหมาะสม ทำให้ชาวไร่ข้าวมีทางเลือกหลากหลายตามภูมิอากาศที่ผันผวนได้หลายทาง
วิถีข้าวไร่ที่อยู่ใต้สำนึกจากบรรพชนจึงหวนกลับมาอีกครั้ง ความมั่นคงอาหารเกิดขึ้นมา พลิกวิกฤติภูมิอากาศและเศรษฐกิจชาวไร่ให้มีความหวัง
ข้าวไร่จึงเป็นทางออกที่ภาวะโลกรวนที่แม้ว่ารัฐมองข้าม แต่เพราะคนเล็ก ๆ อย่างอาจารย์ร่วมจิตรไม่ปล่อยผ่าน ทางออกของชาวนาไร่ชุมพร ภาคใต้ และทั้งแผ่นดินจึงเกิดขึ้น
นวัตกรรมจากคนเล็ก ๆ เช่นนี้ไม่ได้มาจากโครงการวิจัยใหญ่โต หรือสถาบันวิชาการชั้นสูงระหว่างประเทศ ไม่ได้มีกองทุน Green Climate Fund หรือ climate fin, bio fin มารองรับ
อาจารย์และชุมชนทำให้แล้วว่า ใครคือความหวังกู้วิกฤติโลกร้อน และขับเคลื่อนโลกสู่ความยั่งยืนและเป็นธรรม
ในห้วงเวลาที่ผมมีความหวังจากคนตัวเล็กตัวน้อย ผมรู้สึกดีใจที่มีส่วนเพาะพันธุ์ทางปัญญาและอุดมการณ์สังคมให้น้องสาวคนเล็กที่ผมชวนมาร่วมขับเคลื่อนโลกร้อน เพื่อจะเติบโตเป็นผู้สร้างสรรค์โลกให้ยั่งยืน เป็นธรรมยิ่งขึ้นไปครับ
กฤษฎา บุญชัย LDI/ TCJA
