เขียนโดย James Murray
วันที่ 10 พฤษภาคม 2564
แปลและเรียบเรียงโดย ปิโยรส ปานยงค์
เราอาจแย้งได้ว่าแนวคิด Net Zero เป็นเพียงการเปลี่ยนหัวข้อการถกเถียงไปสู่เรื่องอื่น เวลานี้กิจการที่ปล่อยก๊าซเรือนกระจกในปริมาณสูงเพียงหวังจะใช้คำว่า “สุทธิ” ในคำว่าปริมาณคาร์บอนสุทธิหรือ Net Zero ให้เป็นประโยชน์แก่ตนเองและทำให้ปริมาณการดูดซับมากกว่าการปล่อย ซึ่งก็เป็นการโต้แย้งที่เข้าใจได้ ทว่ามันก็เป็นตัวเร่งให้เกิดกิจกรรมการลงทุนในเทคโนโลยีพลังงานสะอาดสำหรับกิจการที่ปล่อยก๊าซน้อยและทุน startup ที่กิจการที่มีการปล่อยก๊าซปริมาณมากต้องการ เพราะเป้าหมาย Net Zero ในระยะกลางและเป้าหมาย Net Zero ทำให้กิจการเหล่านี้ต้องเริ่มวางแผนลดการปล่อยก๊าซอย่างเร่งด่วน
ประการที่สอง แนวคิด Net Zero เป็นแนวคิดที่แพร่หลายและเข้าใจได้ง่ายสำหรับมวลชนกว่าคำศัพท์อื่นๆที่ใช้กันในเรื่องภาวะโลกร้อนและพลังงาน ผลวิจัยจาก Public Attitudes Tracker พบว่าในเดือนธันวาคม จำนวนผู้ที่เข้าใจแนวคิด Net Zero เพิ่มขึ้นเป็นสัดส่วน 76% จากเดิม 52% ในเดือนมีนาคม 2020 ซึ่งตามปกติแล้วเกิดขึ้นได้ยากมาก
ประการที่สาม การดำเนินกลยุทธ์ Net Zero ไม่จำเป็นต้องสมบูรณ์แบบ 100% ก็สามารถสร้างผลกระทบได้อย่างสำคัญและรวดเร็ว แม้แต่ในช่วงที่แนวคิด Net Zero ยังไม่สมบูรณ์และถูกบางกิจการนำไปใช้สร้างภาพว่าเป็นกิจการสีเขียว ก็ยังช่วยลดการปล่อยก๊าซและลดการใช้พลังงานถ่านหินได้ เพราะแม้แต่การลดก๊าซที่เล็กน้อยที่สุดก็สามารถจุดประกายความต้องการเปลี่ยนแปลงในองค์กรได้ ถึงแม้ว่าบางองค์กรจะใช้แนวคิด Net Zero เพื่อการสร้างภาพ แต่ก็ยังทำให้ปริมาณก๊าซลดลงบ้าง ยังดีกว่าไม่ทำอะไรเอาเสียเลยซึ่งจะมีแต่ทำให้ปล่อยก๊าซกันมากขึ้น
ไม่มีนักสิ่งแวดล้อมคนใดต้องการเปิดช่องให้กิจการที่มีการปล่อยก๊าซปริมาณมากเลี่ยงความรับผิดชอบที่มีต่อภาวะโลกร้อนไปได้ แต่ในขณะที่บริษัทน้ำมันขนาดยักษ์ลงทุนเงินมหาศาลไปกับธุรกิจรถไฟฟ้าและพลังงานทางเลือกอาจใช้กลยุทธ์ลดความเสี่ยงถ้าเรายอมถอยให้บริษัทเหล่านี้ใช้กิจกรรมดังกล่าวในการสร้างภาพธุรกิจสีเขียว แต่ถ้าเราไม่ยอมถอย บริษัทเหล่านี้ก็ยังคงลงทุนเงินมหาศาลไปกับธุรกิจรถไฟฟ้าและพลังงานทางเลือกอยู่นั่นเองเพราะได้ประโยชน์จากกระบวนการที่ปล่อยมลพิษต่ำ
การลงทุนในแนวทางแก้ปัญหาตามธรรมชาติหรือการดูดซับคาร์บอนนั้นอาจใช้เพื่อเป็นกิจกรรมบังหน้าในหมู่กิจการที่ยังใช้พลังงานถ่านหิน แต่องค์กรเหล่านี้ก็กำลังวางรากฐานโครงสร้างของระบบที่ไร้การปล่อยก๊าซเรือนกระจกสำหรับอนาคต ซึ่งการลงทุนดังกล่าวจะต้องถูกตรวจสอบโดยเครื่องมือทุกอย่างที่มีอยู่นับตั้งแต่ดาวเทียม กฎหมาย การเฝ้าสังเกตการณ์ และการจับตามองโดยสาธารณชน ดีกว่าที่จะห้ามการกระทำดังกล่าวอย่างเด็ดขาดเสียเลย
แน่นอนว่ามีบางองค์กรพยายามที่จะบิดเบือนแนวคิด Net Zero เพื่อเอื้อประโยชน์แก่ตนเอง แต่ก็มีความเป็นไปได้ที่บริษัทที่ตั้งใจบรรลุเป้าหมาย Net Zero แบบครึ่งๆกลางๆเช่นนี้ ก็ยังกระตุ้นให้เกิดการพัฒนาเทคโนโลยีและโมเดลธุรกิจที่ทำให้เป้าหมายระยะยาวย่นเข้ามา ทำให้คำวิจารณ์ต่อจุดอ่อนของแนวคิด Net Zero นั้นสำคัญกว่าการปฏิเสธแนวคิด Net Zero โดยสิ้นเชิง การกดดันกิจการที่ปล่อยก๊าซอย่างต่อเนื่องให้กำหนดกลยุทธ์ Net Zero และแนวทางปฏิบัติกระตุ้นให้เกิดกระบวนการเปลี่ยนแปลงในองค์กรหรือแม้แต่เลิกกิจการที่ปล่อยก๊าซเรือนกระจกปริมาณสูง ถึงแม้ว่าหลายคนจะมองว่า Net Zero มาช้าเกินไป แต่มันอาจเป็นแนวคิดที่ทำให้ยุคแห่งมลภาวะสิ้นสุดลง
ท้ายที่สุดแล้ว แนวคิด Net Zero ที่คำนึงถึงผลกระทบต่อทุกภาคส่วนก็ส่งผลดีเชิงจิตวิทยาแก่ชุมชน ความกระตือรือร้นในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม ไม่ว่าจะเป็นการลดน้ำหนักหรือลดโลกร้อน เป็นการประกาศจุดยืนของคุณให้โลกรู้ นำเป้าหมายที่ต้องการเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของชีวิต และสร้างแรงผลักดันจากภายในตนเพื่อบรรลุเป้าหมายที่ประกาศไว้
อย่างไรก็ตาม เราคงได้เห็นความเสี่ยงจากการมองโลกในแง่ดีเกินไป ปริมาณก๊าซเรือนกระจกมีแต่จะเพิ่มสูงขึ้นนับตั้งแต่ข้อตกลงปารีส หลายประเทศได้เพิ่มการลงทุนในพลังงานถ่านหินโดยหวังว่าจะฟื้นฟูเศรษฐกิจจากการระบาดของไวรัสโควิด 19 หากเรายังคงอยู่ในแนวทางที่จะรักษาอุณหภูมิโลกไม่ให้สูงไปกว่า 3C ในศตวรรษนี้ และสามารถบรรลุเป้าหมาย Net Zero ได้ เราต้องไม่ลืมว่าการกระทำเช่นนั้นส่งผลให้เกิดการปฏิวัติอุตสาหกรรมที่ยิ่งใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์ ซึ่งจะไม่ทำให้อุณหภูมิโลกหยุดเพิ่มสูงขึ้น เหตุการณ์ดังกล่าวอาจทำให้เกิดความก้าวหน้ามาก แต่ก็ส่งผลกระทบต่อระบบนิเวศน์มากเช่นกัน และยังส่งผลต่อเสถียรภาพของการถือครองดินแดนที่มีน้ำมันและสภาวะเศรษฐกิจ ทำให้ประชากรนับล้านประสบภาวะยากลำบาก เรื่องน่าเศร้าที่เราพบจากการพยายามแก้ไขปัญหาโลกร้อนคือ ไม่ว่าเราจะพยายามทำเท่าไรก็ไม่พอ เพราะความเสียหายได้เกิดขึ้นมากแล้ว
เรามีทางเลือกอื่นนอกเหนือไปจากแนวคิด Net Zero หรือไม่?
ยังมีผู้ที่มองว่าแนวคิด Net Zero เป็นกับดักหรือการเบี่ยงเบนความสนใจให้ไขว้เขวไปจากประเด็นที่แท้จริง ดังนั้นเราจึงต้องพิจารณาว่าเรามีทางเลือกอื่นหรือไม่?
เรามีทางเลือกอื่นที่น่าเชื่อถือมากไปกว่าแนวคิด Net Zero ที่แม้จะยังไม่สมบูรณ์แต่ก็สามารถรวมพลังที่ยิ่งใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์เพื่อหาแนวทางในการลดปริมาณการปล่อยก๊าซลงครึ่งหนึ่งภายในปี 2030 และบรรลุเป้าหมาย Net Zero ภายในปี 2050 หรือไม่ at the latest? อะไรคือกลยุทธ์ที่จะก้าวข้ามอุปสรรคทางการเมืองและเศรษฐกิจเพื่อเปลี่ยนแปลงระบบที่ให้พลังงานแก่สังคมมนุษย์?
“จงเชื่อหลักวิทยาศาสตร์” หรือ “ศูนย์สัมบูรณ์” หรือ “ไม่เอาทุนนิยม” อาจเป็นสโลแกนที่ดี แต่เราก็เห็นแล้วว่าสโลแกนเหล่านี้ถูกนำมาใช้เป็นสิบๆปี แต่ทุนนิยมที่ปล่อยมลภาวะสู่โลกก็ยังไม่หายไปไหน ยังมีทางเลือกในการลดการปล่อยก๊าซนอกเหนือจากแนวคิด Net Zero อีก เช่นการตั้งเป้าแยกตามปริมาณการปล่อยก๊าซ การตั้งเป้าหมายระยะสั้น หรือแม้แต่การประท้วงรัฐบาลที่หนักหน่วงขึ้น ทว่าเราต้องยอมรับว่าเราไม่มีแนวคิดที่จะสามารถปราบผู้ร้ายที่ใช้ช่องโหว่ของกฎเกณฑ์ใดๆให้เป็นประโยชน์แก่ตนเอง ไม่ว่าจะใช้คำว่าอะไรก็ตามมาแทนที่ Net Zero ปัญหาที่บางคนหรือบางองค์กรนำมาใช้อย่างผิดๆหรือเลี่ยงการปฏิบัติก็จะไม่มีทางหมดไป เช่นแค่การพูดว่าเราต้องปฏิบัติตามเป้าหมาย 1.5 องศาเซลเซียสจะไม่มีทางแก้ปัญหาได้
ความเสี่ยงของเป้าหมาย Net Zero ที่ถูกนำมาใช้อย่างผิดๆนั้นไม่ใช่ผลของแนวคิด Net Zero แต่เป็นผลจากการที่บริษัทน้ำมันซึ่งขับเคลื่อนเศรษฐกิจโลกมาเป็นเวลากว่าสองศตวรรษนั้นก่อให้เกิดความเฉื่อยทางการเมือง สังคม และเศรษฐกิจ ต่อการเปลี่ยนแปลง ทำให้การวางแผนที่จะเลิกใช้พลังงานถ่านหินภายในสามสิบปีนั้นเต็มไปด้วยอุปสรรค ไม่ว่าเราจะใช้แนวคิด Net Zero หรือแนวคิดอื่นๆในการแก้ปัญหาโลกร้อน ผู้ร้ายและการสร้างภาพธุรกิจสีเขียวก็จะไม่หมดไป ต้นทุนจมและผลประโยชน์มหาศาลก่อให้เกิดอำนาจบ่อนทำลาย Net Zero และผลเสียที่จะเกิดกับสาธารณชนก็จะทำให้เกิดการต่อต้านกิจกรรมลดการปล่อยก๊าซ
ความเป็นจริงก็คือแนวคิด Net Zero นั้นมีประสิทธิภาพในการปราบผู้ร้ายและแก้ภาวะกลืนไม่เข้าคายไม่ออกทางเศรษฐกิจได้ดีกว่าวิธีอื่น แนวคิด Net Zero ผลักดันให้ผู้ที่ต่อต้านแนวคิด Net Zero ต่อสู้กับนักสิ่งแวดล้อมซึ่งท้ายที่สุดแล้วจะทำให้องค์กรต้องปรับเปลี่ยนตัวเองไปเป็น Net Zero อยู่ดี แนวคิด Net Zero ทำให้รัฐบาลของประเทศต่างๆ นักลงทุน และภาคธุรกิจต้องวางแผนแก้ปัญหาระยะยาวเพื่อลดความเสี่ยงทางการเงินและสังคม แนวคิด Net Zero มีประสิทธิภาพในการเชื่อมโยงภาคเทคโนโลยีและการเมืองเข้าด้วยกัน ในขณะเดียวกันก็ตั้งเป้าหมายการลดก๊าซอย่างไม่ล่าช้า
กลุ่มคนที่ต่อต้านแนวคิด Net Zero อาจต้องการความมั่นใจในทุกๆจุด เพราะโลกได้เผชิญกับหายนะทางสิ่งแวดล้อมและยังไม่ได้รับการแก้ไข รัฐบาลและภาคเอกชนของประเทศต่างๆจะต้องกล้าลงมือดำเนินการให้รวดเร็ว ที่สำคัญที่สุดจะต้องตระหนักว่าในขณะที่มียังกิจการที่ปล่อยก๊าซเกิดขึ้นเรื่อยๆ เป้าหมายการลดก๊าซก็จะไม่สามารถบรรลุได้ภายในกรอบเวลาที่คาดหวังไว้ ซึ่งก็หมายความว่าบริษัทพลังงานถ่านหินจะต้องเปลี่ยนโมเดลธุรกิจของตนให้เป็นพลังงานสะอาด ดังนั้นนักรณรงค์เพื่อสิ่งแวดล้อมจะต้องผลักดันให้บริษัทที่ตั้งเป้าหมายเป้าหมาย 1.5 องศาเซลเซียสจะต้องกำหนดกลยุทธ์ Net Zero ประกอบด้วย เนื่องจากการเปลี่ยนผ่านองค์กรไปสู่ความเป็น Net Zero ตามความหมายทางการเมืองและเศรษฐกิจนั้นไม่ได้รับประกันผลลัพธ์อะไร แต่ต้องช่วยให้ความเป็นอยู่ของมนุษย์ดีขึ้นจากการกิจกรรมลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกที่เกิดขึ้นจริง
ภาพโดย ShutterStock
อ้างอิง https://www.greenbiz.com/article/net-zero-faces-fierce-criticism