เขียนโดย คณะผู้เชี่ยวชาญระดับสูงด้านข้อตกลง Net Zero ที่เกี่ยวกับภาคเอกชน
เผยแพร่ใน INTEGRITY MATTERS: NET ZERO COMMITMENTS BY BUSINESSES, FINANCIAL INSTITUTIONS, CITIES AND REGIONS
วันที่เผยแพร่ 18 พฤศจิกายน 2022
แปลและเรียบเรียงโดย ปิโยรส ปานยงค์
ภาพประกอบโดย คณะผู้เชี่ยวชาญระดับสูงด้านข้อตกลง Net Zero ที่เกี่ยวกับภาคเอกชน
(ต่อจากวันอังคาร)
ตั้งแต่วันที่ก่อตั้งเมื่อปีที่แล้วเป็นต้นมา คณะผู้เชี่ยวชาญระดับสูงด้านข้อตกลง Net Zero ที่เกี่ยวกับภาคเอกชนได้เริ่มงานภายใต้กระแสวิกฤตินานัปการ ตั้งแต่ผลกระทบจากการระบาดของไวรัสโควิด 19 และสงครามระหว่างรัสเซียและยูเครนต่อเศรษฐกิจโลก ภาวะเงินเฟ้อ ภาวะขาดแคลนพลังงาน และภัยพิบัติทางธรรมชาติที่เกิดขึ้นทั่วโลกที่เป็นผลจากภาวะโลกร้อน ผลกระทบจากวิกฤติเหล่านี้ส่งผลไปทั่วทุกหนแห่ง โดยเฉพาะอย่างยิ่งกลุ่มประเทศกำลังพัฒนา ที่ถูกซ้ำเติมจากสภาวะหนี้สินที่เป็นภาระหนักอยู่แล้ว
ประเทศจีนประสบปัญหาภัยแล้งที่รุนแรงที่สุดในรอบ 60 ปี น้ำในแม่น้ำแยงซีลดลงเหลือเพียงครึ่งเดียว ประเทศปากีสถานถูกน้ำท่วมไปหนึ่งในสามของพื้นที่ประเทศทั้งหมด ทำให้ประชากรกว่า 30 ล้านคนต้องไร้ที่อยู่อาศัย รัฐฟลอริดาถูกถล่มด้วยพายุเฮอริเคน ส่วนยุโรปตะวันตกเผชิญกับคลื่นความร้อนจัดในฤดูร้อนที่ผ่านมา นอกจากนี้ ชาวอาฟริกันนับสิบล้านคนยังต้องประสบภาวะขาดแคลนอาหารจากความแห้งแล้ง ทั้งหมดนี้เป็นผลพวงมาจากภาวะโลกร้อนที่ก่อให้เกิดความสูญเสียนับล้านล้านดอลล่าร์และทำให้ผู้คนนับล้านคนต้องไร้ที่อยู่อาศัย
โดยเฉลี่ยแล้ว ในหนึ่งปีเกิดหายนะด้านสิ่งแวดล้อมขึ้นประมาณ 29 เหตุการณ์ คิดเป็นมูลค่าความสูญเสีย 1 พันล้านดอลล่าร์ ความสูญเสียดังกล่าวมิได้ส่งผลกระทบต่อมนุษยชาติแต่เพียงด้านเดียว แต่ยังทำให้ธรรมชาติเองต้องเสียหายไปด้วย ห้าสิบปีที่ผ่านมา ประชากรสัตว์ป่าลดจำนวนลงถึงร้อยละ 70 จากภัยพิบัติทางธรรมชาติและการกระทำของมนุษย์ ตัวอย่างเหล่านี้แสดงให้เห็นว่าผลกระทบจากภาวะโลกร้อนเกิดขึ้นเร็วกว่าที่นักวิทยาศาสตร์ได้ทำนายไว้ ซึ่งทำให้เป้าหมายต่าง ๆ ได้แก่การจำกัดระดับอุณหภูมิผิวโลกมิให้สูงขึ้นอีกเกินกว่า 1.5°C ภายในปี 2025 การลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกลงครึ่งหนึ่งภายในปี 2030 และ Net Zero ภายในปี 2050 เป็นเรื่องที่เร่งด่วนขึ้นอีก
อย่างไรก็ตาม รายงาน UNEP Emissions Gap Report ฉบับล่าสุดประกาศว่าประชาคมนานาชาติยังอยู่ห่างไกลจากชุดเป้าหมายที่กล่าวมาแล้วมากภายใต้นโยบายที่ใช้กันอยู่ในปัจจุบันตามเกณฑ์ของ Nationally Determined Contributions (NDCs)
สำนักงาน International Energy Agency ได้ทำการทดลองโมเดล Net Zero แบบต่าง ๆ และค้นพบว่าแนวทางลดก๊าซเรือนกระจกในปัจจุบันนั้น “ค่อนข้างแคบแต่สามารถบรรลุได้โดยใช้นโยบายรัฐที่เหมาะสม”
ในขณะที่กลุ่มที่มีผลประโยชน์มหาศาลผูกพันกับระบบเดิมอยู่เสนอให้ชะลอการดำเนินการเพื่อบรรลุเป้าหมาย Net Zero ลงเนื่องจากผลกระทบที่เกิดจากวิกฤติดังกล่าวข้างต้น และเห็นว่าความสัมพันธ์ระหว่างภัยพิบัติทางธรรมชาติเหล่านี้และวาระเร่งด่วนในการแก้ปัญหาโลกร้อนจะทำให้เกิดช่องทางในการทำกำไร ตั้งแต่เรื่องสุขภาวะชุมชนไปจนถึงเรื่องพลังงานและความมั่นคงอาหาร แต่สังคมโลก โดยเฉพาะอย่างยิ่งประชาคมโลกก็รู้ดีว่าการพึ่งพาพลังงานฟอสซิลต่อไปนอกจากจะทำให้ภาวะโลกร้อนทวีความรุนแรงขึ้นแล้ว ยังส่งผลต่อความมั่นคงทางเศรษฐกิจและความมั่นคงของชาติด้วย
เป็นที่ชัดเจนว่าข้อเสนอที่จะให้ชะลอการดำเนินการเพื่อบรรลุเป้าหมาย Net Zero นั้นใช้ไม่ได้ ตรงกันข้ามกลับยิ่งต้องเร่งเพิ่มทุนเพื่อให้เกิดการเข้าถึงพลังงานสะอาดและกลไกป้องกันภัยพิบัติอย่างถ้วนหน้าและเท่าเทียมกัน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในประเทศกำลังพัฒนา และความพยายามจากภาคเอกชนในการบรรลุเป้าหมาย Net Zero
ในขณะที่ภาวะโลกร้อนทำให้ภัยพิบัติทางธรรมชาติทวีความรุนแรงขึ้นเป็นทวีคูณ แนวทางการแก้ไขที่ได้รับการออกแบบมาเป็นอย่างดีก็จะเป็นยาแก้ในเรื่องความมั่นคงอาหารและพลังงานที่มีประสิทธิภาพเป็นทวีคูณเช่นกัน
และก็เป็นที่ชัดเจนเช่นกันว่าความแตกต่างเป็นอย่างมากระหว่างประเทศพัฒนาแล้วและประเทศกำลังพัฒนาก็ยังคงเป็นเรื่องของการเข้าถึงแหล่งทุนทั้งภาครัฐและเอกชน เทคโนโลยี และสารสนเทศ
ประเทศที่มีระดับการพัฒนาที่น้อยที่สุด ประเทศหมู่เกาะ ทวีปอาฟริกา ประเทศที่ไม่มีทางออกสู่ทะเล และกลุ่มประเทศเศรษฐกิจใหม่ล้วนเผชิญกับความท้าทายเดียวกันและสมควรได้รับการสนับสนุน
กลุ่มผู้เชี่ยวชาญเชื่อว่านี่เป็นช่วงเวลาที่สำคัญ หลายปีผ่านไปที่เราเรียกร้องให้บรรจุเรื่องสมดุลระหว่างการปล่อยและการดูดกลับก๊าซคาร์บอนได้ออกไซด์เข้าไว้ในข้อตกลงปารีสจนกลายเป็นแนวคิดเรื่อง Net Zero และบริษัทและสถาบันการเงินนับพันก็รวมตัวขึ้นเป็นตลาดภาคสมัครใจเพื่อตอบสนองต่อแนวโน้มดังกล่าว
ทว่าในปัจจุบัน Net Zero กลายมาเป็นจุดผกผัน เปิดโอกาสให้ภาคเอกชนบางบริษัทไม่ทำตามเป้าหมาย Net Zero ที่สัญญาไว้ บ้างก็ประเมินภาระหน้าที่ของตนเองไว้ต่ำเกินไปหรือตีความคำว่า Net Zero เป็นอื่น หรือแม้แต่ไม่มีเจตนาที่จะบรรลุเป้าหมายตั้งแต่เริ่ม แต่พยายามมองหาช่องทางที่จะทำกำไรหรือภาพลักษณ์จากการโฆษณาชวนเชื่อ แต่ก็มีบางรายที่ตั้งใจจริงที่จะบรรลุเป้าหมายด้านสิ่งแวดล้อมอย่างจริงจัง แต่ยังไม่ทราบว่าต้องทำอย่างไรบ้างหรือขาดทรัพยากรที่ช่วยในการบรรลุเป้าหมาย
สิ่งที่กลุ่มผู้เชี่ยวชาญเสนอได้แก่แผนที่นำทาง (Roadmap) ที่จะป้องกันมิให้การดำเนินการตามเป้าหมาย Net Zero ถูกบั่นทอนลงด้วยคำกล่าวอ้างผิด ๆ ความกำกวม และการฟอกเขียว
เราได้กำหนดนิยามของคำว่า Net Zero ที่ดีที่สุดและมีความเป็นสากลที่มีหลักการทางวิทยาศาสตร์รองรับและตั้งอยู่บนพื้นฐานของภาคสมัครใจ โดยใช้หลักการ 5 ประการและคำแนะนำอีก 10 ประการแก่ทั้งภาครัฐที่มีหน้าที่ออกกฎหมาย และภาคเอกชนที่มีหน้าที่นำไปปฏิบัติ